Het Meerjarenplan 2020-2025 is een plan waarmee Essen ook de komende jaren een moderne, groene, warme en gezonde gemeente kan blijven. Meer nog, we willen dat de lat hoger komt te liggen, op allerlei vlak: Essen moet de troeven die het heeft nog beter uitspelen. Het verenigingsleven, de bedrijven, de scholen, het groene en landelijke karakter, de verbinding met Nederland, enzovoort.
Het Meerjarenplan is het resultaat van een traject waarbij participatie centraal stond. Het Bestuursakkoord tussen CD&V en sp.a vormde het uitgangspunt van de strategische doelstellingen: GROEN – VERBINDEN – AMBITIE – GERUST. Op zijn beurt was de Grote Bevolkingsbevraging van augustus 2017 daarin een belangrijke inspiratiebron. De uitgangspunten werden bevestigd en aangevuld op de Participatieavond van 22 mei jl. en door verschillende adviesverlenende vergaderingen.
De volgende jaren zullen we permanent de vinger aan de pols houden en zo nodig aanpassingen aanbrengen. De beleids- en beheerscylcus (BBC) gaat immers uit van een continuüm in “plan – do- check – act”.
Wij zijn er dan ook van overtuigd dat het voorgestelde Meerjarenplan kan steunen op een groot draagvlak.
- Inzetten op participatie
Betrokkenheid en participatie zijn sleutels tot een goed beleid. Essen moet een gemeente worden die participatie ademt. We zetten dan ook resoluut in op instrumenten die mensen en groepen in staat stelt om permanent mee te wegen op de besluitvorming. Zoals het Decreet over het Lokaal Bestuur voorschrijft, wordt een participatiereglement uitgewerkt. Adviesraden behouden uiteraard hun belangrijke plaats.
Een drietal keren per jaar zal een inwonerspanel van meerdere honderden Essenaren (“De Adviseurs”) bevraagd worden over beleidsmatige onderwerpen. En ”Kiesmee.be” wordt een online platform dat door het gemeentebestuur onbeperkt kan ingezet worden om gerichte vragen te stellen, bv. over afgelijnde projecten, budgetkeuzes, enz.
Deze instrumenten leiden ertoe dat we gerichte en wijkgebonden vragen kunnen stellen zodat betrokken bewoners mee vorm kunnen geven aan hun buurt of de gemeente. Dit is een start om het concept “wijkbudget” verder te verkennen en waar mogelijk in de toekomst uit te rollen.
Daarnaast zal, specifiek in het kader van onze ambitie om de infrastructuur te verbeteren voor de socio-culturele sector, een grote en uitgebreide bevraging georganiseerd worden om de noden in kaart te brengen, om zodoende op basis daarvan een projectdefinitie uit te werken.
Er wordt een participatietraject uitgetekend voor de besluitvorming rond de toekomstige fases van inrichting van het Rangeerstation. We kijken daarvoor naar het voorbeeld van het gelijkaardige (maar grotere) spoorwegdomein in Tilburg. Ook voor andere grotere infrastructuurprojecten zullen we telkens de mening van de gebruikers en omwonenden als uitgangspunt nemen van verdere besluitvorming.
Verder gaan we verder met regelmatige specifieke “overlegtafels”, als daar zijn: de vergadering van de BIN-besturen, het scholenoverleg, het overleg met de verkeerswerkgroepen van de scholen, het G-overleg, enz.
We gaan wijkavonden organiseren waarop het gemeentebestuur in de wijken zelf aanwezig zal zijn. Wijkbewoners kunnen daar in dialoog gaan met het gemeentebestuur, zodat gemakkelijker ideeën en suggesties kunnen ingebracht worden.
- Financieel
Het hoeft geen verbazing te wekken dat de gemeentelijke financiën onder druk staan. Steeds meer (regie)taken worden naar het gemeentelijke niveau overgebracht (eerstelijnszorg, woonkwaliteitsbewaking, …), pensioenlasten worden zwaarder, allerlei kosten en dotaties worden hoger (afvalverwerking, politie en brandweer, …) en de impact van de taks shift zorgt voor minder inkomsten: tussen 2016 en 2021 heeft deze een bruto impact van € 510.245.
Daar waar sommige gemeenten enorm moeten saneren, kan Essen vertrekken vanuit een solide financiële basis. Dit is echter niet uit de lucht komen vallen. Dankzij verschillende maatregelen die de vorige legislatuur werden genomen, werden de schulden van onze gemeente al in belangrijke mate afgebouwd. Dit, samen met de beslissing van de Vlaamse overheid om bijkomende middelen naar gemeenten te leiden via het Open Ruimtefonds (€ 2.639.507) en tussen te komen in de respobijdrage (pensioenlasten personeel)(€ 1.362.895), betekent dat onze gemeente kan werken in een gezonde financiële context.
Een belangrijk aspect in deze context, vormt de beslissing die het Essense gemeentebestuur eertijds heeft genomen om op tijd te starten met het aanleggen van omvangrijke pensioenreserves van in totaal € 4.802.698. Daar waar voor vele gemeenten het pensioendossier als een zwaard van Damocles boven hen hangt, is dit risico in Essen afgedekt.
De voorbije decennia heeft onze gemeente bovendien belangrijke financiële posities opgebouwd in vnl. energie-intercommunales, met een belangrijke meerwaarde en netto-opbrengsten die ver boven het huidige rentepeil liggen. Om die reden wordt ervoor gekozen om vooralsnog deze posities te behouden en niet op te nemen.
Het is dankzij dit vooruitziend beleid dat Essen vandaag verder kan groeien, en ambitieus mag zijn om een trap hoger te komen. We versterken de performante werking van onze diensten, en daarnaast zullen we meer dan zevenentwintig miljoen euro investeren in allerlei projecten.
Daarmee kunnen de basisbelastingen op hetzelfde niveau blijven, die om en bij het Vlaamse gemiddelde liggen: 7,5% APB t.o.v. 7,42% clustergemeenten en 7,31% Vlaams gemiddelde en 787 opc. OOV t.o.v. 947 opc. clustergemeenten en 905 opc. Vlaams gemiddelde.
Om de kloof met de leegstandsheffing kleiner te maken, zullen we de belasting op tweede verblijven getrapt verhogen van € 750 tot € 1250 in 2024. Buiten de indexatie van de belasting op bouwen en verbouwen en de op reclamebladen, behouden we de andere belastingen op hetzelfde niveau. We voeren twee nieuwe belastingen in die uitgaan van een sturend effect of minstens ter compensatie van mogelijke neveneffecten: op brandstofpompen (met vrijstelling voor duurzame brandstoffen) en op dragende verticale constructies en zendmasten. We merken dat er nogal wat auto’s met Nederlandse nummerplaat aanwezig zijn bij mensen die in Essen gedomicilieerd zijn. We zullen daarop een meer nauwgezette controle doen zodat er een correcte betaling gebeurt van de autotaks. De belasting op campings schaffen we af.
We screenen de verschillende retributiereglementen. De retributie voor concessies op begraafplaatsen worden verhoogd, maar blijven heel goedkoop t.o.v. andere (naburige) gemeenten. We volgen de nieuwe tarieven die in de schoot van de raad van bestuur van Igean zijn afgesproken voor het recyclagepark en voor de diftar-afvalophaling. In de toekomst willen we de retributies aanpassen aan het indexcijfer. Omdat dat de voorbije jaren niet is gebeurd, zullen hier en daar aanpassingen worden aangebracht.
Aangezien er dus geen extra ‘grotere’ belastingen worden ingevoerd of verhoogd en er geen bijkomende inkomsten worden gegenereerd, zal de gemeente in de periode 2020 - 2025 voor haar grote investeringen opnieuw leningen aangaan. De financiële schulden zullen dan ook relatief licht stijgen van € 13.914.282 naar € 15.087.561. De financiering van deze investeringen op een langere termijn past perfect in een beheer ‘als goed huisvader’, zoals dit van een gemeentebestuur wordt verwacht.
De autofinancieringsmarge (AFM) zal uitkomen boven 0, en zal naar verwachting € 835.081 (gecorrigeerd: € 1.453.560) bedragen.
- Strategisch en flexibel besturen op lange termijn
De wereld verandert steeds sneller. De bekende Israëlische visionair Yuval Harari voorspelt dat de wereld iedere 7 tot 10 jaar drastisch zal veranderen. Dat is zo ongeveer de termijn van één gemeentelijke legislatuur… We vertrekken uiteraard van een nauwgezette omgevingsanalyse. Maar ook onze omgeving is uiteraard aan permanente verandering onderhevig.
Het is dan ook logisch dat het gemeentelijke beleid in staat moet zijn om snel in te spelen op veranderende omstandigheden. De “C” in “BBC” moet het mogelijk maken om in een cyclische beweging het Meerjarenplan steeds actueel te houden.
Tegelijk moeten we de belangrijke strategische noden op langere termijn goed in het oog houden, en ons beleid daarop afstemmen. We sommen er enkele op:
- de klimaatopwarming en de nood aan het verhogen van de biodiversiteit
- technologische evoluties in de gezondheidszorg (biedt opportuniteiten in het project “Zorgpunt”)
- evoluties in fietsmobiliteit en de aankomende Oosterweelwerken (invloed op investeringsnoden in fietsparkings, impact op Essense bedrijven, lobbyen bij de NMBS om de Key Card ook in Essen te kunnen gebruiken, …)
- invoering van een 5G-netwerk (invloed op openbare verlichtingspalen, …)
- de toekomst en schaalvergroting in het kunstonderwijs (invloed op Muzarto)
- …
We moeten dan ook instrumenten vinden om samen oog te hebben op lange termijnmogelijkheden. Waar zal Essen staan in 2040? Of waar willen we dat Essen staat in 2040? Het lijkt bijzonder interessant om mensen bijeen te brengen die visionair en breeddenkend hierover willen brainstormen.
Bovendien is het zaak om in een vroeg stadium te detecteren welke de invloed zal zijn van beslissingen op andere overheidsniveaus op Essen. Voorbeelden uit het Vlaams regeerakkoord zijn alvast: wijkverbeteringscontracten, bouwshift, hertekening afvalintercommunales en netbedrijven, mogelijkheden rond bovenlokale fietsroutenetwerken, gezinscoaches, openstellen van speelplaatsen van scholen, open oproep noodwoningen, afschaffing puntensysteem SVK’s, Taalturbo Nederlands, samenwerking met dierenasiel, enz.
De invoering van BBC bij het begin van vorige legislatuur heeft geleid tot een leerproces. BBC werkt bij uitstek op niveau van beleidsdoelstellingen, veel meer dan op basis van acties of actieplannen. Indicatoren geven aan of de gewenste effecten bereikt worden. Jaarlijks zal opgevolgd kunnen worden of dit al dan niet het geval is. Tevens werd de oefening gemaakt om doelstellingen te koppelen aan de Sustainable Development Goals (SDG’s). Op die manier schakelen we ons in om de SDG’s via de lokale besturen wereldwijd uit te dragen.
- Samenwerken en netwerken
Essen is geen eiland, integendeel. Een modern bestuur is een netwerkbestuur. Permanent zoeken naar verbanden waarmee Essen kan versterkt worden, zoeken naar opportuniteiten om middelen naar Essen te halen, dat is de opdracht.
Naast de bekende interlokale samenwerkingsverbanden, zal Essen inzetten op:
- samenwerking met Nederlandse (buur)gemeenten: bilaterale samenwerking met onze directe Nederlandse buurgemeenten en in ruimer verband via Benego biedt mogelijkheden om samen uitdagingen aan te pakken;
- We blijven samenwerken met onze buitenlandse partnergemeenten: met Hradistko en Zilina zal dit eerder gebeuren op basis van de culturele vriendschapsbanden, maar met Essen-Oldenburg en Witzenberg willen we bijkomend inzetten op het verwerven van knowhow, leermomenten, enz.
- het Streekplatform, dat een antwoord biedt op de vraag hoe de meer landelijke (rand)gemeenten rond Antwerpen dossiers samen kunnen oppakken, en bijvoorbeeld in het kader van de Vervoerregio zich kunnen inschakelen in de vervoersoplossingen van morgen.
- samenwerking met organisaties die belangen vertegenwoordigen. Er zit ongelooflijk veel inspiratie en kennis bij gespecialiseerde verenigingen en instanties die actief zijn in bv. de wereld van de mobiliteit, natuur en landbouw, lokale economie, enz. Door een permanente dialoog te ontwikkelen, zullen we daarvan gebruik kunnen maken.
- Samenwerking met instellingen die in Essen actief zijn. Zo zal de vzw Rusthuizen van de Zusters van Berlaar een bijkomend lokaal dienstencentrum inrichten op Heikant.
- Zorg- en welzijnspartners, zoals het JAC-punt en de TEJO-werking die ten dienste staat van onze Essense jongeren.
- samenwerking met andere overheden. De provinciale, federale en Vlaamse overheid zijn partners die veel voor onze gemeente kunnen betekenen. Zo zullen we overgaan tot een hercategorisering van onze waterlopen, zodat het provinciebestuur bijkomende waterlopen in onze gemeente in onderhoud kan gaan nemen (bv. de Magerbeek). Het moet de ambitie zijn om een integraal waterbeleid te gaan voeren.
Hiernaast werken we samen met de gekende partners. Met een aantal van deze werden de voorbije maanden besprekingen gevoerd of werd intern overlegd over de dotaties die de gemeente ter beschikking stelt:
- de Kerkfabrieken: de exploitatietoelage daalt met ca. € 218.000 van € 904.494 (2014-2019) naar € 686.366 (2020-2025) en de investeringstoelage van € 53.611 (2014-2019)naar € 41.587 (2020-2025). Met het Centraal Kerkbestuur wordt er jaarlijks overlegd in het kader van het parochiekerkenbeleidsplan. Zo houden we de vinger aan de pols voor toekomstige mogelijkheden van de kerken.
- AGB: we bevestigen de beleidslijn dat het AGB enkel activiteiten uitvoert daar waar er een duidelijke financiële meerwaarde kan gegenereerd worden. Dit houdt in dat tot nader order enkel sportinfrastructuur bij het AGB blijft, en het geheel van het Rangeerstation overgaat naar de reguliere werking van de gemeente.
- VVV: de beheersovereenkomst tussen het gemeentebestuur en de VVV houdt een versterkte samenwerking in. Op basis van een ambitieus en toekomstgericht beleidsplan zal de VVV in samenspraak met de gemeente het toeristische profiel van onze gemeente nog versterken. Daartegenover staat een verhoogde toelage van € 100.000 (t.o.v. € 87.000 voorheen). We zetten op het vlak van toerisme sterker in op een koppeling met het Nederlandse grensgebied. Grensoverschrijdend samenwerken zoals vandaag al gebeurt in de schoot van het Grenspark biedt meer kansen om toeristen naar ons gebied aan te trekken.
- Grenspark Kalmthoutse Heide: net als de andere gemeenten (Stabroek, Kalmthout, …) verhogen we de dotatie van € 5000 naar € 15000;
- Karrenmuseum: het gemeentebestuur draagt het eigenaarsonderhoud van de gebouwen van het Karrenmuseum. Naast de gewone werkingsdotatie, zullen we daarom ook een investeringsdotatie van € 100.000 verlenen zodat het Karrenmuseum kan investeren in de gebouwen. Samen met het bestuur van het Karrenmuseum en in samenspraak met de andere partners van de Erfgoedsite, werken we aan een ruimere fysieke openstelling van het museum, zodat de Essenaren meer dan vandaag van het museum kunnen genieten.
- Tatteljee: de vereniging krijgt extra middelen (van € 20.000 naar € 30.000 per jaar) op voorwaarde dat afspraken worden gemaakt over een taakstelling in een samenwerkingsovereenkomst.
- De voorbije jaren werd in samenwerking met de Zusters van Berlaar, het Katholiek Onderwijs Bisdom Antwerpen en Gympuls een mooie turnhal gerealiseerd. Ook de volgende jaren zal de gemeente in de vzw mee aan boord blijven om daarin een meerwaarde te betekenen.
- Voor de dotaties aan de PZ Grens en aan de Brandweerzone Rand werd een splitsing gemaakt tussen een exploitatiedotatie en een investeringsdotatie.
- Kempens Landschap: we blijven de intensieve samenwerking met Kempens Landschap voortzetten. KL zal de trekkende rol vervullen in de voorbereiding van de herinrichting van de site Rangeerstation.
- Kobie: met de gemeentelijke vzw Kom Bijeen In Essen willen we verder een zo ruim mogelijk aanbod voor een zo ruim mogelijke groep van de bevolking organiseren, zonder in concurrentie te treden met het rijke Essense verenigingsleven. ’t Park Zomert blijft hét jaarlijks, gratis en duurzaam evenement. Zoals eerder afgesproken, verhogen we de dotatie met de extra kost voor het beheer van de Oude Pastorij.